Говь Гурвансайхан байгалийн цогцолборт газар нь Өмнөговь аймгийн төв Даланзадгадаас баруун тийш 180 километр цувран үргэлжилсэн хэд хэдэн нуруунаас тогтох Баруунсайхан, Дундсайхан, Зүүнсайхан хэмээх 3 том нуруу. Гурвансайханы нурууны хамгийн өндөр нь Зүүнсайхан уул бөгөөд далайн түвшнээс дээш 2846 метр юм. Энэ ууланд алдарт Ёлын ам бий. Хожим аялал жуулчлалын үйл ажиллагааг харгалзан баруун тийш Хонгорын элс, Нэмэгт, Хэрмэн цав, Зулганайн гол зэрэг нутгийг хамруулан Говь Гурвансайхан байгалийн цогцолборт газрыг байгуулж 1993 онд 2.694.307 га талбайг хамруулан баталгаажуулсан.Өмнөговь аймгийн Баяндалай, Сэврэй, Булган, Хүрмэн, Гурвантэс сумдын нутагт орших Говь гурван сайхан, Сэврэй Зөөлөнгийн нуруу, тэдгээрийн хоорондох хоолой, түүнд тогтсон Хонгорын элс, Зулганайн элсэн тарамцгийг хамарна. Сэврэй уул 2548 метр, Зөөлөнгийн нуруу 2350 метр бөгөөд тэдгээрийн хооронд ёроолоор нь элс хужир, марз, нуур тойром бүхий хотос хоолойтой. Говь Гурвансайхан ууланд хавар 4 дүгээр сарын сүүлчээр монгол сакура буюу бүйлс цэцэглэдэг. Баруунсайхан ууланд 400 сая жилийн өмнөх мантийн чулуулаг ил гарсан сонин тогтоц бүхий газар байдаг.

Хонгорын элс нь Өмнөговь аймгийн бүх нутгийн 3 орчим хувийг эзэлдэг элсэн нуруу, манхан, тармаг элс. Үүний дотор Сэврэй, Номгон, Зөөлөн уулийн ар хоолойг дагаж баруунаас зүүн тийш 185 км үргэлжлэн 925 ам дөрвөлжин км талбай эзлэх Хонгорын элс хамгийн том бөгөөд Монгол улсын томоохон баянбүрдийн нэгэнд тооцогдох юм. Хонгорын элсний баруун үзүүрт орших баруун зүүн Шургуул, Тал гашуун, Адаг гашуун, Талын цүнхэл, Хоохорын тээг, Хун нуурын шал, Харын боом, Шар хулсан зэрэг хиаг, хулс,ширэг, заг, сондуул, хужир бүхий сонин тогтоцтой хонхор хотгор газар юм. Элсэн манхан нь ёроолоосоо дээд оргил хүртэл 10-195метр хүртэл цавчим өндөр бөгөөд салхитай үед янз бүрийн хөгжим эгшиглэх мэт дуу авиа гардаг. Үүний тод жишээ нь Хонгорын голын дуут манхан юм. Энэ нь салхинд элсний маш нарийн ширхэгүүд хийсч сарнин цахилгаанжаад түүний эерэг сөрөг цахилгаан цэнэг үрэлдсэнээс иинхүү чимээ гардаг байна. Хонгорын элс нь шовх оройтой үргэлжилсэн алтан шаргал уул бий болгож ар ёроолоосоо урсгал булаг, ногоон зүлэгтэй, түүний хөвөөгөөр мал сүрэг налайн бэлчиж адаг цагаан нууранд нь усны шувууд ганганалдан чухам нүдийг хужирласан нутаг юм. 2010 онд Монголын говь нэрээр аймгаа төлөөлөн “Монгол улсын есөн гайхамшиг”-аар тодорсон.

Нэмэгт уул, Алтан уул, Төгрөгийн ширээ, Ухаа толгод, Хэрмэн цав зэрэг газрууд нь үлэг гүрвэлийн олдвороор дэлхийн палеонтологийн салбарт танигдсан газрууд төдийгүй олон улсын шинжилгээний ангиуд байнга судалгаа хийж байдаг билээ. Нэмэгт уулын тэгш өндөрлөг дээрээс эцэс төгсгөлгүй үргэлжлэх олон хавцлыг харах боломжтой. Нэмэгт уулын гол хавцал нь гурав салаалдаг бөгөөд тэнд очиход ер бусын үлгэр домгийн ертөнцөд очсон мэт санагддаг.

Он цагийн аясаар элэгдсэн хананууд нь янз бүрийн цонх, тагттай байшинг санагдуулахаар харагдана. Тэрхүү хананд үлэг гүрвэлийн яснууд цухуйн харагдах нь гайхамшигтай.

Хэрмэн цав: Гурван тэс сумаас баруун хойш Тостын уулын ар хоолойд сумаас 150 км-т орших маш үзэсгэлэнтэй хайлаас, тоорой, сухай бүхий баянбүрдтэй мөн палендлогын ховор олдворт дээд цэрдийн хурдасаас тогтсон газар нутаг юм. Энэ газар нутгаас Теризинозавар, забролож, тарбазабр, эвэрт үлэг гүрвэл, пинакозабр гэх мэт үлэг гүрвэлийн яс олдсон.

Зулагнайн гол: Алтан уулын баруун суганд орших Талын хайрганы адгаас эх авсан үзэсгэлэнт баянбүрд юм. Голын голдиролд зэгс, сухай, чихэр өвс элбэг ургана. Заг товцог, жигд, тоорой, хайлаас зэрэг элсэн манхануудаар хүрээлэдсэн байгалийн үзэсгэлэнт газар юм.

Баянзаг (Өөр нэр нь Улаан Эрэг) — Монгол улсын Өмнөговь аймаг, Говийн уулархаг бүст оршдог газар. Палеонтологийн ховор олдворууд олдсон газар гэдгээрээ дэлхий дахинд алдаршсан. Мөн үлэг гүрвэлийн өндөг олноор олдсоноос гадна үлэг гүрвэлийн үүрийг дэлхийд анх удаа чухам эндээс олжээ. Үүнээс гадна велоцираптор болон бусад олон арван сүүн тэжээлтний үлдэгдэл олдсон. Англи хэл дээрх ном зохиолд Flaming Cliffs («Галт хясаа») гэдэг нэр зонхилдог бөгөөд 1920-иод онуудад Америкийн Байгалийн түүхийн музейн зохион байгуулсан Төв Азийн экспедицийг ахлан энд ирсэн палеонтологич Рой Чэпмен Эндрюс хадан хясааны тод улбар өнгөөр өгсөн нэр юм. Уг өнгө нь ялангуяа нар жаргах үед онцгой тодордог. Заг их ургадаг учраас Баянзаг нэрийг авчээ. Мөн нутгийнхан Ширээ шавар, Тэмээн шавар, Улалзах цонж[1] гэхчлэн нэрлэх нь бий бөгөөд Төв Азийн экспедицийнхний баримт материалд Шавар ус гэсэн байдаг. Монгол улсын нийслэл Улаанбаатар хотоос баруун урагш 550, Өмнөговь аймгийн төв Даланзадгад хотоос баруун хойш 110, Булган сумын төвөөс зүүн тийш 18 километрт, Арц богд уулын хөндийд оршино. 1920-иод онд ирсэн америкчууд Баянзагийн суурин хэмээн нэрийдсэн бөгөөд Төв Азийн III экспедицийн тайланд "...Баянзагийн суурин нь Хятадын Хаалган хотоос баруун хойш 600 километрт, Ховд орох замын дагууд оршино" хэмээн тэмдэглэжээ.

Манай улсад алдартай 33 говь бий. Үүнээс хамгийн том нь улаан хүрэн тэмээгээрээ алдартай “Галбын говь” ажээ. “Галбын говь” Өмнөговь аймгийн Ханбогд сумын газар нутгийг эзэлдэг. Холоос харахад тэнгэрийн хаяа, шаргал элстэй нийлсэн юм шиг үзэсгэлэнтэй харагддаг. Нарны гэрэлд алтан шаргал өнгөтэй харагддаг бол нар жаргах үед хүрэн улаан өнгөтэй болж өөрчлөгдөнө. 2007 онд говийн нутгаар аялсан Америкийн зохиолч Маркисийн номд “Галбын говь”-ийн тухай “Монгол хэмээх гайхамшигт орон, Галбын говь хэмээх элсэн манхан надад хүчтэй сэтгэгдэл үлдээлээ. Дэлхийн олон орноор аялж, адал явдлынхаа тухай бичихдээ ийм үзэсгэлэнтэй говь үзээгүй юм байна” гэжээ. “Галбын говь”-ийн талбай 70 мянган хавтгай дөрвөлжин километр, урт нь 200 километр, өргөн нь 50 гаруй километр. Мөн Ханбогд сумын нутаг дэвсгэрт Байшин цав, Хуурай цав, Амтгай, Үрэлбэ, Шар цав хэмээх олдворт газар бий. Үүнээс гадна Монголд төдийгүй дэлхийд ганцхан байдаг хөдөлдөг хад энэ сумын нутаг дэвсгэрт байдаг ажээ. Сумын төвөөс урагш 20 километрийн зайд, Цогцолын хийдийн хажууд өвөрмөц тогтоцтой тэр хад байгаа. Хад хүн хүрээгүй байхад өөрөө хөдөлдөг юм байна. Өмнөговь аймгийн Ханбогд сумын нутгийг хамрах бөгөөд Монгол орны алдарт 33 говийн дотор хамгийн том нь юм. Галбын улаан хүрэн тэмээдээрээ алдартай нутаг билээ. Нутгийнхан “ганган улаан тэмээ” хэмээн нэрлэдэг. Галбын говийн унаган төрх аль хэдийнэ алдагдаж, Оюутолгойн ордыг түшиглэн суурин газрын шинжтэй болж өөрлчлөгдөн Галбын говийн алтарсан сайхан улаан шаргал өнгө нь аль хэдийнэ гундаж эхэлжээ. Галбын говийн нийт талбай нь 70 мянган хавтгай дөрвөлжин километр, урт нь 200 километр, өргөн нь 50 гаруй километр газрыг хамарна. Эх сурвалж:

Өмнөговь аймгийн Ноён сумын нутагт байх сумынхаа нэрээр нэрлэгдсэн уул. Нутгийнхны гол шүтээн бөгөөд Ноён богд, Гурван түшмэл уул, Хүү, Хатан сэврээ, Толь хад гээд энэ нутаг баян билээ. Ханын хэцийн үзэсгэлэнт газруудын нэг нь Саран хөндий юм. Энд задгай сутай учраас аргаль, янгир, ирвэс гэх мэт ховор зэрлэг амьтад тохиолдоно. Саран хөндийн эхэн хавьд хүний алга хэлбэртэй нэг сонин хад байх бөгөөд ёроолоос нь рашаан ундардаг. Ханан хэцийн хад чулуунууд нь олон нүх сүв, хонхор гүдгэр ихтэй. Эдгээр хонхорт нь зуны аагим халуунаас хоргодохоор элдэв амьтад ороод нуугдчихдаг байна. Толь хад: Өмнөговь аймгийн нутагт Ноён богд уулын хойно, Дүгнэн уулын арын хананд 10 метр гаруй урт, 3 метр орчим өндөр Толь хад хэмээх том хадан цохио байдаг. Хүн амьтны дүрс тод харагддаг гялгар гадаргуутай. Эрт цагт уулын тектоник хөдөлгөөнөөр том цохио чулуу өнхөрч гулсан бусад чулуулагтай хавиралдан үрэлдсэнээс үүсэж тогтсон хэмээн судлаачид үздэг.  Энэ хад маш гөлгөр байсан боловч харамсалтай нь орос цэргүүд буугаар шүршсэнээс болж гөлгөр нь эвдэгдсэн ажээ. Эх сурвалж: tourist information center

Сэврэй хайрхан, Тогоонтөмөр хааны ордны суурь, Яшил зандан мод гэх мэт Цогт овоо, Мандал овоо сумын нутагт орших түүх соёлын дурсгалт газрууд, үлэг гүрвэлийн олдворт газар нутаг юм.

Хонгорын элс нь Өмнөговь аймгийн бүх нутгийн 3 орчим хувийг эзэлдэг элсэн нуруу, манхан, тармаг элс. Үүний дотор Сэврэй, Номгон, Зөөлөн уулийн ар хоолойг дагаж баруунаас зүүн тийш 185 км үргэлжлэн 925 ам дөрвөлжин км талбай эзлэх Хонгорын элс хамгийн том бөгөөд Монгол улсын томоохон баянбүрдийн нэгэнд тооцогдох юм. Хонгорын элсний баруун үзүүрт орших баруун зүүн Шургуул, Тал гашуун, Адаг гашуун, Талын цүнхэл, Хоохорын тээг, Хун нуурын шал, Харын боом, Шар хулсан зэрэг хиаг, хулс,ширэг, заг, сондуул, хужир бүхий сонин тогтоцтой хонхор хотгор газар юм.

Элсэн манхан нь ёроолоосоо дээд оргил хүртэл 10-195метр хүртэл цавчим өндөр бөгөөд салхитай үед янз бүрийн хөгжим эгшиглэх мэт дуу авиа гардаг. Үүний тод жишээ нь Хонгорын голын дуут манхан юм. Энэ нь салхинд элсний маш нарийн ширхэгүүд хийсч сарнин цахилгаанжаад түүний эерэг сөрөг цахилгаан цэнэг үрэлдсэнээс иинхүү чимээ гардаг байна. Хонгорын элс нь шовх оройтой үргэлжилсэн алтан шаргал уул бий болгож ар ёроолоосоо урсгал булаг, ногоон зүлэгтэй, түүний хөвөөгөөр мал сүрэг налайн бэлчиж адаг цагаан нууранд нь усны шувууд ганганалдан чухам нүдийг хужирласан нутаг юм. 2010 онд Монголын говь нэрээр аймгаа төлөөлөн “Монгол улсын есөн гайхамшиг”-аар тодорсон.

Өмнөговь аймгийн есөн гайхамшгийн нэг 18-р зууны үед байгуулсан ч одоог хүртэл хуучин төрхөөр нь хадгалж буй Сангийн далай хийдийн тухай уншигч олондоо хүргэж байна.  Өмнөговь аймгийн Номгон сумын нутагт 1707 онд Тал хүйтний хөндий хэмээх газарт байгуулжээ. Төвөдөөс ирсэн бадарчин лам Үйзэн Саарав нэгэн булгийн дэргэд буудаллаж сан тавьж, ардхан талд нь жижиг шавар байшин бариулснаар эхлэлийг тавьжээ. 1708 оноос лам хувраг сууж эхлэн 1772 онд цогчин дуган барьж, Энх-Амгалангийн хаалга хийлгэн “Рашчойнхор дамбадаржаалин” хийд хэмээн нэрийдэх болжээ. 1835 оноос үйл ажиллагаа нь улам өргөжин Дүйнхорын дуган, Хайлан дуган, Жүдийн дуган, Сахиусны дуган, Гүүргийн дуган зэргийг барьж, ном судар барлан хэвлэх, мамба жүд зэрэг төрөлжсөн сургалтын дацангууд байгуулсан гэж түүхэнд тэмдэглэсэн байдаг байна. Сангийн далай хийд нь хааш хаашаа 98 метр орчим хэрмэн хашаатай, 500 гаруй лам хуврагтай, 11 дуган сүмтэй, 8 дацан, 10 жастай, 11 мянган малтай, 1500 гаруй сүсэгтэн шавьтай болтлоо өргөжсөн байв. Тус хийдийн байрласан Тал хүйтний хөндий нь эр хүний хэрэглэл болох “хэт”-ний хэлбэртэй бөгөөд хийдийн барилга байгууламжид Хилийн цэргийн 8 дугаар отряд байрлаж өмнөд хилийг хамгаалж байсан түүхтэй. 1937 оны хэлмэгдүүлэлтийн хар шуурганы үеэр тус хийдийн барилга байгууламжийг төдийлөн хөндөлгүйгээр авч үлдсэн нь өнөө хүртэл өвлөгдөн иржээ. 2003 оноос хойш зарим барилгын эвдрэл гэмтэлийг сэргээж 2007 онд дуусгасан байна.

Галбын говийн Дэмчог, Эрээт, Цагаан толгойн гурван хийдийг Говийн догшин ноён хутагт Данзанравжаа байгуулж байжээ. Газрын дээдийг сонгон бүтээсэн энэ хийдүүд хатуу цагийн шуурганд шавхуурдуулж, түймэрдэн шатаагдаж, эвдэн сүйтгэгдсэн хэдий ч балгас туурь нь домог сэрээж, түүх өгүүлэн оршсоор байна. Нутгийн иргэд энэхүү хийдүүдээ сэргээн босгох засварлах үйлсэд хөрөнгө хандив босгож, аялагч жуулчид, мөргөлчдийн сүслэн залбирдаг ариун дагшин газраа хайрлан хамгаалсаар. Түүхэн бүтээлүүд эргэж сэргэхдээ ямар их хүч хөдөлмөр, оюун ухаан, сэтгэл зүтгэл, цаг хугацаа хөрөнгө мөнгөөр бий болдгийг чандмань эрдэнэ мэт орших 3 хийдийн энэ цагийн түүх харуулсаар байна. Соёлын үнэт ѳв дурсгалаа орон нутаг, нутгийн иргэд хамгаалж, сэргээх ажлуудыг үе шаттай хийсээр байна.Тухайлбал: -2003 онд Оюутолгой төслөөс 108000 ам доллар шийдвэрлэсний дагуу Соёлын гавьяат зүтгэлтэн Г. Пүрэвбат Дэмчогийн хийдийн голын өндөр суваргыг бүтээжээ. -2008 онд Ажнай корпорацийн ерөнхийлөгч Д. Бат-Эрдэнэ Дэмчог төсөл санаачлан санхүүжүүлж Чойнхор чодин буюу Номын хүрд эргүүлсний их суварга, Лхавчодин буюу Тийн ялсны их суваргыг, Ханбогд сумын Уужим-Од компанийн захирал Б. Эрдэнэ-Очир Намжил чодин буюу Тийн ялсны их суваргыг, Ханбогд сумын бизнесмен Х. Эрдэнэбилэг Ёндон чодин буюу Эв эеийн их суваргыг, Ханбогд сумын бизнесмен Н. Амарбаясгалан Нянда чодин буюу Гаслангаас нөхөцсөний их суваргыг, Ханбогд сумын бизнесмен Т. Насан-Иш Бадамбумбын чодин буюу Лянхуа цэцэг цогцолсны их суваргыг, Ханбогд сумын малчин Г. Мягмар Жанчив чодин буюу Бодь их цагаан суваргыг, Ханбогд сумын бизнесмен МУ-ын мэргэн М. Дэлгэрсүрэн Чоймборол чодин буюу Рид хувилгааны их цагаан суваргыг бүтээн босгожээ.